Öğrenmeyi Öğrenin

Hemen her yönetici iş deneyimleri ile bunlardan alınan dersleri lider­lik gelişiminin vazgeçilmez unsurları olarak görür. Ne var ki, bu yö­neticilerin tümünün bu dersleri öğrenmekte başarılı oldukları söyle­nemez. Bu sorunun kaynağı, genellikle, bir yöneticinin tercih ettiği be­lirli bir öğrenme taktiğine fazlaca güvenmesidir. Oysa belki de o tak­tik, belirli bir iş deneyiminden çıkacak dersi kavramaya uygun değil­dir. Öğrenme taktiklerinin sayısını artırarak ve öğrenmeyi çok yönlü bir süreç haline getirerek yöneticiler, iş deneyimlerinin sağladığı ders­lerden daha iyi yararlanabilir ve böylece liderlik gelişimi yolunda daha ileri adımlar atabilirler.

İş deneyimlerinden ders almak bir yönetici olarak gelişiminizde son de­rece önemli olduğuna göre, yönetsel öğrenmenin üç ilkesini iyice anla­manız gerekir:

•       En çok, daha doğrusu büyük olasılıkla yalnızca sizi zorlayacak deneyimlerden ders alırsınız. Bazı yöneticiler derhal üstesinden geleme­yeceklerini düşündükleri için rahatsız oldukları durumlardan kaçınır, böylece de öğrenme fırsatını ellerinden kaçırmış olurlar.

•       Güçlüklerle karşılaştığınızda en iyi öğrendiğiniz zamanlar, çeşitli
davranışları ya da öğrenme taktiklerini kullandığınız zamanlardır. Bazı yö­neticiler güçlüklerle mücadele etmekte kesinkes kararlı olmalarına karşın, yalnızca kendilerine kolay gelen, denenmiş ve işe yaradığı kanıtlanmış taktikleri uygulayarak bu deneyimlerden ders alma becerilerini ciddi öl­çüde kısıtlamış olurlar.

•       En iyi öğrendiğiniz zaman, öğrenmek istediğiniz konu ile bunu öğretme olasılığı bulunan güçlükler ve öğrenmenizi kolaylaştıracak tak­tikler arasında bir eşgüdüm oluşturabildiğiniz zamandır.

Kullandığınız öğrenme taktiklerinin sayısını artırmak, bir başka ifadeyle daha çok yönlü bir öğrenen olmak işte bu nedenle gelişiminiz açısından son derece önemlidir. Bu kılavuz kitap bunu başarmanızda size yardımcı olacak ve bunu yaparken bir yönetici olarak gelişiminizi sürdürmenize katkıda bulunacak bir öğrenme stratejisi belirlemenizi sağlayacaktır.

Öğrenme Taktikleri Dört Grupta Toplanır

Kendilerini zorlayan bir deneyimle karşı karşıya geldiklerinde yöneticile­rin kullanabileceği dört grup öğrenme taktiği bulunmaktadır: hissetme, hareket, düşünme ve başkalarına erişme.

Hissetme Taktikleri

Hissetme taktiklerini kullanan kişiler, yeni güçlüklerle karşılaşma­nın yarattığı kaygı ve belirsizlik duyguları ile başa çıkabildikleri için öğ­renirler. Duygularının yaptıkları iş üzerindeki etkisini anlar, sağduyula­rının sesine güvenir ve kaygılarının kendilerini güçlüklerle başa çıkma­ya çalışmaktan alıkoymakta olduğunu anladıkları an kendileri ile müca­deleye girişirler.

Hissetme taktiklerinin etkili kullanımına bir örnek: Bir insan kaynağı yöneticisi olan Bülent şimdilerde altı ay sürecek, geniş kapsamlı bir işten çıkarma projesini yönetme işinin ortalarındadır. Bu, hem kendisi hem de işten çıkarılanlar için oldukça sancılı bir süreç olduğundan Bülent de duygusal olarak pek çok iniş çıkış yaşamıştır. İlk kez bu boyutta bir işten çıkarma sürecini yö­netmektedir ve başlangıçta bir panik yaşamış, bu güçlüğün altından kalkama­yacağından korkmuştur. Bu iş gözüne olağanüstü büyük görünmüştür. Ne var ki, Bülent, duygularının farkında olmayı her zaman başarmış biridir ve kaygısını fark ettikten sonra işi kabul etmiş ve güvenini tazeleyecek küçük adımlarla işe girişmiştir. İşten çıkarılan şirket çalışanlarının başka işyerlerinde iş bulabilme­leri için çaba göstermiş ve sağlık yardımlarının, işten çıkış tarihini izleyen altı ay boyunca devam etmesini sağlamıştır. Tüm bunlar Bülent'e işten çıkarılan ki­şilere adil davranmayı öğretmiştir. Ayrıca insanların yaşamlarında bunca acı­ya neden oldukları için hem kendisinin hem de departman personelinin hisset­tikleri üzüntüyü derinden yaşamıştır. Bunun altından kalkması biraz zaman almakla birlikte, bu duygularla yüzleşerek haftalık departman toplantıları yap­maya başlamıştır; bu toplantılarda insanlar yaşadıkları yoğun duyguları dile getirme olanağını bulmuş, Bülent de değişim dönemlerinde iletişimin ne kadar önemli olduğunu öğrenmiştir.

Hissetme taktiklerinin kullanılmasını gerektiren durumlara bir örnek: Nesrin bir orta düzey yöneticidir ve bir üst konuma yükselme za­manı gelmiş olmasına karşın terfi ettirilmemiştir. Kendisine bunun nedeninin "silik" davranması olduğu söylenmiştir. Nesrin, bu ifadenin, kendisini üst dü­zey karar vericilere gösterememesi olduğunu bilmektedir; çünkü ne zaman bir sunuş yapması gerekse tüm gözlerin kendisine çevrileceği bu durumdan kaçın­mak için elinden geleni yapmaktadır. Daha doğrusu bir topluluğun karşısında konuşmaktan hep kaçınmaktadır. İstediği terfiyi elde edebilmesi için hissetme taktiklerini kullanması gerekecektir. Topluluk karşısında konuşma korkusunu anlamak ve bununla başa çıkmak zorundadır; ancak bu şekilde bu konuda uy­gulama yapma fırsatları bulabilecek ve bu beceriyi edinmek için gerekli geribil­dirimi ancak bunu yaparak alabilecektir.

Hareket Taktikleri

Hareket taktiklerini kullanan kişiler yaparak öğrenirler. Bir güçlükle karşılaştıklarında hemen işe girişir ve işi yaptıkları sırada öğrenirler.

Hareket taktiklerinin etkili kullanımına bir örnek: Bir imalat mühendisi olan Sevinç, şirket merkezi tarafından yönetici olarak su ısıtıcıları üre­ten uzaktaki bir tesise gönderilmiştir. Tesisin en büyük sorunu üretim kotalarını karşılayamaması ve bununla bağlantılı olarak üretim ekibinin moralinin bozuk, ürün kalitesinin düşmekte olması ve tesisin kapatılacağına ilişkin dedikoduların dolaşmasıdır. Sevinç'in yaptığı ilk iş fabrikaya girmek ve gerçek bir üretim günü­nün nasıl yaşandığını yakından gözlemlemek olur. Sevinç, yaparak öğrenenlerdendir. Sevinç hızlı hareket etmek­tedir; su ısıtıcısının üretimindeki son birkaç aşamayı hızlandırabilecek çok önemli bir makinenin kullanılmadığını ve bunun nedeninin, önceki dönemlerde alınan yanlış bir bütçe karan olduğunu anlar. Birkaç milyon dolarlık bu makinenin si­parişinin bir an önce verilmesini önerir. Tesis yönetimini atlar ve şirket merkezi­ni bu satın alma işinin gerekli olduğuna ikna eder. Altı ay içinde makine gelmiş ve kullanılmaya başlamıştır. Harekete yönelik yaklaşımı sayesinde Sevinç, bazen risk almanın çok önemli olduğunu öğrenmiştir.

Hareket taktiklerinin kullanılmasını gerektiren durumlara bir örnek: Selim çok yakın bir geçmişte üst yöneticilik konumuna yük­seltilmiştir. İş birikimi tüm ayrıntılarına titiz bir dikkat göstererek öğren­diği stratejik planlama grubundan gelmektedir. Konuya ilişkin gerçekleri elde edebileceği kaynakların tümünü araştırdığından emin olmadığı sü­rece hiçbir zaman bir rapora imza atmamış ya da bir sunuş yapmamıştır. Artık üst yönetimde yer aldığı için yönetim sorumlulukları daha fazladır ve her şey çok daha hızlı hareket etmektedir. Birkaç işi zamanında ta­mamlayamamıştır ve artık ne zaman işin yapılması için daha fazla veri­ye gerek olduğunu söylese insanların kaşlarını kaldırmaya başladıkları­nın farkındadır. Selim'in bu üst yönetim konumunda başarılı olabilmesi için hareket taktiklerini kullanması gerekmektedir. İşi yaparken öğren­mek ve nasıl ilerleneceği konusunda elinden gelen en iyi değerlendirme­yi yapmak zorundadır. İşlerin zamanında yetişmemesinin fırsat maliyeti, geçmişteki gibi uzun ve titiz bir veri toplama sürecine izin vermeyecek ölçüde yüksektir.

Düşünme Taktikleri

Düşünme taktiklerini kullanarak öğrenen kişiler işleri kendi başları­na öğrenirler. Benzer ya da zıt örnekler bulmak için geçmişe dönerler. Geleceği hayal eder ve zihinlerinde "...olsa ne olur?" oyununu oynarlar, Kitaplardan ve raporlardan bilgi toplayarak gerçekleri öğrenirler.

Düşünme taktiklerinin etkili kullanımına bir örnek: Orta öl­çekli bir reklam şirketinde müşteri yöneticisi olan Robert, kadınlara sağlıklı bir cilt sunması açısından önceki tüm ürünlerden üstün olduğu ileri sürülen bir cilt kreminin promosyon kampanyasını başlatmakla görevlendirilmiştir. Tıp uzman­larına danışarak ürünün doğru bir tanımını oluşturması; potansiyel alıcıları be­lirlemek üzere pazar araştırması yapması; personelini yeni ürünü vurgulayan ve alıcıya çekici gelecek bir dizi promosyon malzemesinin hazırlanması için organize etmesi ve birtakım riskli harcamalar için üst yönetimin onayını alması gerekmek­tedir. Daha önce bu kadar önemli bir proje yönetmemiştir ve tüm bunları bir yıl içinde gerçekleştirmesi gerekmektedir. Tipik olarak Robert'in yaptığı ilk iş hayal kurmak olur. "Üzerinde yaratıcı bir metnin yer aldığı bir ambalaj acaba nasıl olur? Önce metin, sonra tasarım yerine grafik tasarımcıları ile metin yazarlarını paralel çalıştırsam nasıl olur? O parfüm projesinde işe yaramıştı. Cilt kremleri ile ilgili önceki deneyimler hakkında kitaplık ile İnternetten nasıl yararlanabili­rim? " Robert iç ve dış araştırmalarını yapar. Bilgi toplama ve düşünme sürecin­de birkaç kişiyi bekletmek zorunda kalsa da bu süreç sonunda şirket içi lobi ve şir­ket dışı eşgüdüm çalışmalarını gerekli bilgiyle donanmış olarak başlatmaya hazır­dır. Robert ev ödevini yapmanın önemini öğrenmiştir.

Düşünme taktiklerinin kullanılmasını gerektiren durumlara bir örnek: Meryem bir imalat şirketinde ürün yöneticisidir. Yaptığı her şeyden emin olmak ister ve yeni bir işe girişeceği zaman mutlaka başka­larından öneri ve destek almaya çalışır. Sonra da birbirleri ile çelişse bile herkesin önerisini denemeye çaba gösterir. Sonunda kendinden emin ol­mak ve başkalarının desteğini arkasında hissetmek yerine aklı karışır ve kendisini riske atmak üzere olduğunu hisseder. Artık şirket içinde kendi başına karar veremeyen ve açık seçik düşünemeyen biri olarak tanınma­ya başlamaktadır. Meryem'in öğrenme konusunda başarılı olabilmesi için düşünme taktiklerini kullanması gerekmektedir. Kendi hayal gücünü ha­rekete geçirerek zor deneyimlerin altından kalkabilmeli, çeşitli veri kay­naklarını bütünleştirerek bunları gerektiğince kullanabilmelidir.

Başkalarına Erişme Taktikleri

Başkalarına erişerek öğrenen kişiler, kendilerini bekleyen güçlüğe benzer bir durumla daha önce karşılaşmış kişilerden öneri, örnek, destek ya da talimat almaktan hoşlanan ya da aynı işi yapan bir başkasını izleye­rek öğrenen kişilerdir. Durumlarına uygun formel bir eğitim programına da katılabilirler.

Başkalarına erişme taktiklerinin etkili kullanımına bir örnek: Levent, bir havacılık şirketinin operasyondan sorumlu başkan yardımcılığı görevine yeni getirilmiştir. Hava Kuvvetlerindeki birkaç yıllık deneyimine daya­nan tartışılmaz teknik uzmanlığı ve şirket için yaptığı yeni ürün denemelerindeki üstün performansı ile yönetim tarafından uçak parçalarının kalite süreçlerine ilişkin oldukça teknik çalışmalar için de hazır olduğu düşünülmektedir. Yönetim ekibinde yer almak, Levent'in yabancısı olduğu, örneğin bütçe toplantıları, yeni bir bina yapımının planlanması, kurumsal strateji belirlenmesi ve diğer üst yönetici­lerle birlikte sosyal olaylara katılma gibi birtakım faaliyetlerin içinde yer almak anlamına gelmektedir. Böylesine geniş kapsamlı bir göreve birden bire getirilme­nin heyecanını ve teknik yetkinliğini yitirmenin korkusunu yaşayan Levent, kendisi­nin iyi arkadaşı ve daha önce benzer bir geçiş yaşamış olan Gamze'den ne yapması gerektiğini öğrenmek ister. Aynı zamanda çok başarılı bir yönetici olan ve yöne­tim görevlerinin, daha alt düzeylerde yaşadıklarını unutturmasına izin vermeyen Cansu'yu de gözlemlemeye başlar. Gamze ile konuşmalarından ve Cansu'ya ilişkin gözlemlerinden öğrendiklerini aldığı bir formel liderlik gelişimi eğitimi ile birleş­tiren Levent yeni görevinde kendisinden beklenenleri yerine getirmeyi ve kendisini rahat hissetmeyi başarır.

Başkalarına erişme taktiklerinin kullanılmasını gerektiren durumlara bir örnek: Grant kısa bir süre önce şirketin başkan yardımcılığına getirilmiştir. Kuruluş içinde sorunlara çözüm getirme becerisi ile tanınmaktadır. Bir sorunla karşılaştığında üzerine gider, araştırır ve harekete geçer. Bu yeni görevinde büyük ölçekli bir organizasyonel değişim çalışmasını yürütmekle sorumlu­dur. Çalışanların, yeni bir yükümlülük sisteminin getirilme gerekçelerini anlaması çok önemlidir. Grant'in, bunu yapmanın en iyi yolunu öğrenmesi için çalışanların korku ve kaygılarını dinlemeye hazır olması, sonra da yeni sistemin, işlerini yapma biçimleri açısından ne gibi yenilikler getireceğini sabırla açıklaması gerekmektedir. Dinleme becerileri mükemmel birkaç yönetici belirlemeli ve onları birer örnek kişi olarak kullanmalıdır. Eski "sorunu gör ve harekete geç" yaklaşımına dönmesi ha­linde kendisini içtenlikle uyaracak bir eş düzey iş arkadaşına da gerek duyacaktır.

Öğrenme Taktiklerini Tanımak

Yöneticilerin çoğu bu öğrenme taktikleri gruplarından yalnızca bir ya da ikisini kullanır. Gelin sizin hangilerini kullandığınızı bulalım. Böylece öğ­renme becerilerinizi artırmak için başka hangi taktikleri uygulamanız ge­rektiğini görebilirsiniz.

Tercih Ettiğiniz Öğrenme Taktikleri Hangileri?

Aşağıda dört davranış grubunda yer alan taktikleri yansıtan ifade­lerden oluşan bir liste göreceksiniz. Bunları dikkatle okuyun ve en çok hangilerini kullandığınıza karar verin. İşaretlediğiniz ifadelerden en faz­lasının yer aldığı grup sizin öncelikle tercih ettiğiniz gruptur. İkinci tercih ettiğiniz gruba bakmayı da unutmayın.

Hissetme Taktikleri

Beni zorlayacak bir fırsatla karşılaştığımda

—   Neler hissettiğime dikkat ederim

—   Bu zorluktan kaçıp kaçmadığıma dikkat ederim

—   Başkalarının neler hissedebileceklerini düşünürüm

—   Ne yapacağıma ilişkin duygulanma güvenirim

—   Duygularımın kararım üzerindeki etkisini anlarım

Hareket Taktikleri

Beni zorlayacak bir fırsatla karşılaştığımda

— Deneme yanılma yoluyla ne yapacağıma karar veririm.

— Kendi deneyimlerimin bana yol göstermesine izin veririm.

— Ne yapacağıma kısa sürede karar vermek için duruma iyice yoğunlaşırım.

— Bilgi ya da veri eksikliğinin beni harekete geçmekten alıkoymasına izin vermem.

—        Mutlaka bir şey yapmaya karar veririm.

Düşünme Taktikleri

Beni zorlayacak bir fırsatla karşılaştığımda

— Bilgi almak için düzenli olarak dergi makalelerine, kitaplara ya da internete bakarım.

— Kendime "Bu iş bildiğim diğer işlere ne ölçüde benziyor?" sorusunu sorarım.

— Farklı seçeneklerden nasıl yararlanabileceğimi gözümde canlandırırım.

— Bu durumda ideal insanın ne yapacağını kavramsallaştırmaya çalışırım.

— Durumun içinde yer almadan önce zihnimde hareketlerimin bir provasını yaparım.

Başkalarına Erişme Taktikleri

Beni zorlayacak bir fırsatla karşılaştığımda

— Sık sık çevremdekilerin önerilerini almak isterim.

— Örnek alınabilecek insanları belirler ve onların davranışlarını taklit etmeye çalışırım.

— Bana geribildirim verebilecek birini bulurum.

— Konu ile ilgili eğitim olanaklarını araştırırım,

— Aynı konuda deneyim sahibi birini ararım.

En çok tercih ettiğiniz öğrenme taktikleri grubunu belirlediniz j^i? ikincisini? En az kullandığınız grubu? En çok tercih ettiğiniz grubu (1) kabul ederek bu grupları burada l'den 4'e kadar sıralayın. Bu listede bir davranış grubunda yer alan olası taktiklerin tümü birden yer almamakta­dır ancak, size tercih ettiğiniz öğrenme tarzı hakkında bir fikir vermeye yeter. Sizin kullandığınız ve yukarıda yer almayan taktikler var ise oAİarı da yazın ve hangi gruba girdiklerini görün.

— Hissetme

— Hareket

— Başkalarına erişme

— Düşünme

Tercih Ettiğiniz Öğrenme Taktiklerinin Yararları ve Sakıncaları

Öğrenme taktikleri gruplarından her birinin kendine özgü avantaj­ları ve dezavantajları vardır. Bu nedenle etkili bir öğrenme için bir ya da iki gruptan fazlasını kullanmak en iyisidir. Bir grubu gereğinden fazla ya da yanlış kullanmak öğrenme kapasitenizi sınırlayabilir. Amaç çok yönlü bir öğrenme alışkanlığı edinmek olduğuna göre en çok tercih ettiğini^ taktikler grubunun hangisi olduğunu aklınızda tutarak aşağıdaki satırlar­dan bu taktiklerin artıları ile eksilerini okuyun. Böylece kendinizi yalaz­ca bir ya da iki taktikler grubu ile sınırlamanızın öğrenme kapasitenizi nasıl olumsuz etkileyebileceğini görebilirsiniz.

Hissetme Taktikleri

Yararlan: Kendi duygularınızın farkındasınızdır ve başarı ile başarısızlığa ilişkin duygularınızın hareketlerinizi nasıl etkilediğini anlatsanız. Başkalarının duygularını da dikkate alırsınız, böylece yapacağı çalışmayı onların da benimsemesi olasılığını artırmış olursunuz. Bir güçlükten kaçındığınızda bunun nedenlerini sorgulamaktan ya da belir­li bir durumdu sizi rahatsız eden konu ile açıkça yüzleşmekten korkmazsınız. Bu da sizi geri çekilmekten ya da doğru olan yerine kolay ola­nı yapmaktan korur.

Gereğinden fazla ya da yanlış kullanıldığında: Duygular konusundaki aşırı duyarlılığınız nedeniyle bazı insanlar sizi fazla yumuşak bulabilir. Başkalarının hakkınızda ne düşünecekleri ya da sizin durumu nasıl gör­düğünüz konusu ile o kadar meşgul olabilirsiniz ki, kararsızlık içinde bo­calayıp bir türlü harekete geçemeyebilirsiniz.

Hareket Taktikleri

Yararları: Sürece ya da veri toplama işine saplanıp kalmazsınız ve bitiş tarihlerini kaçırma olasılığınız azalır. Dışarıdaki gürültüden etkilen­mez, seçenekleri hızla değerlendirir ve bir karara varırsınız. Sorunları ilk elden yaşarsınız çünkü olayların içindesinizdir.

Gereğinden fazla ya da yanlış kullanıldığında: Harekete geçme konusu­na fazlaca yoğunlaşıp gerekli bilgilerin tümünü toplamadan acele karar­lar verebilirsiniz. Aynı hataları tekrarlayabilirsiniz. Diğer insanlar sizi sa­bırsız ve aceleci bulabilir. Denklemin duygular kısmını hesaba katmadığı­nız için başarısız olabilirsiniz.

Düşünme Taktikleri

Yararlan: Başarılı olacağınızı hayal ederek hedeflerinizi gerçekleştir­me olasılığınızı artırabilirsiniz. Ayrıca durumları analiz etme beceriniz vardır ve bu da size sonraki aşamaları planlamanızda yardımcı olur. Bir işe bilgi ve gerçeklerle donanmış olarak hazırlanmaya önem verirsiniz. Karşılaştırmalar yapma beceriniz gelişmiştir.

Gereğinden fazla ya da yanlış kullanıldığında: Çok fazla bilgi toplayarak ve bunlardan yararlanmayarak harekete geçmeyi erteleyebilirsiniz. Baş­kaları ile birlikte öğrenme fırsatlarını kaçırabilir ve grup desteğinden yararlanamayabilirsiniz. Diğer insanlar sizi dünyadan kopuk, hatta kaba ve kibirli bulabilirler.

Başkalarına Erişme Taktikleri

Yararları: Çalışma ortamınızdaki örnek kişilerden tam olarak yarar­lanabilir, onların deneyimlerinden kendinize önemli dersler çıkarabilir­siniz. Gözlem becerileriniz mükemmeldir ve yöneticilik açısından doğru ve yanlış davranışları birbirinden ayırmakta bu becerilerinizden yararlan­mayı bilirsiniz. Başkalarından destek, geribildirim ve öneri almak ister­siniz; bu da çalıştığınız kuruluşun yöneticilik gelişimi açısından hangi becerilere önem verdiğini bilmenizi ve izlemenizi sağlar.

Gereğinden fazla ya da yanlış kullanıldığında: Harekete geçmekte istek­siz davranabilirsiniz. Kendinize, değerlendirme ve mantık yürütme becerinize güvenemeyebilirsiniz. Bu gruptaki taktikleri gereğinden fazla kullanacak olursanız, insanlar kendilerini kullandığınızı ya da sizin güç­lüklerle kendi yetenek ve becerilerinizle başa çıkamayacak zayıf biri ol­duğunuzu düşünebilirler.

Aşağıdaki tablo bir taktikler grubuna gereğinden fazla bağlı kal­manın bunların yanlış kullanılmasına nasıl yol açabileceğine ilişkin iyi bir fikir verecektir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

	Hareket Eksik	Düşünme	Hissetme	Başkalarına
		Eksik	Eksik	Erişme Eksik
HAREKET		Çok önemli bilgiler eksik kalabilir. Hareketin sonuçların- dan gerekli tüm dersler çıkarılamayabilir. Geçmişte başarılı olmamış hareketler tekrarlanabilir.	Duygular göz ardı edilebilir ya da yadsına- bilir, alışkanlıklara dayalı tepkiler verile- bilir.	Tekerlek yeniden icat edilir; destek alınmaz, kızgınlık yaşanabilir.
DÜŞÜNME	Erteleme		İşten kaçınmak için bahane bulmak ve bunlara mantıklı gerekçeler bulmak.	Başkalarının bilgisinden ve desteğinden yoksun kalmak. Başkalarının sizi düşünmeye zorlamasından yararlanamamak.
HİSSETME	Hareketsiz kalmak	Mantığın ya da geçmişteki başarıların yatıştırıcı etkisinden yoksun kalıp aşın duyarlılık göstermek.		Gereksiz bir yalnızlık.
BAŞKALARINA ERİŞME	Konuşmaktan iş yapamamak	Formel kaynaklardaki bilgiden ya da kendi bilginizden yoksun kalmak. İşten kaçınmak için diğer insanları yanlış kullanmak.	İşten kaçınmak için diğer in- sanları yanlış kullanmak.

 

Öğrenme Becerilerinizi Artırmak

Artık öğrenme konusundaki tercihlerinizi ve her bir öğrenme taktikleri grubunun yararları ile sakıncalarını biliyorsunuz. Şimdi yapmanız gere­ken, öğrenme konusunda kendi kendinize dayattığınız sınırlamaları kal­dırmak ve öğrenme taktiklerinizi zenginleştirmeye başlamak olacak.

Rahatlık Alanınızı Terk Edin

Günlük iş yaşamınızda kullandığınız öğrenme taktikleri davranışla­rınızın ayrılmaz birer parçası haline gelmiştir. Tercih ettiğiniz bu davra­nışlar grubunun dışına çıkmaya çalıştığınızda rahatsızlık hissedebilirsiniz ve bu rahatsızlık sizi derhal rahatlık alanınıza geri dönmeye itebilir. Böyle bir durumda gerek zihniniz, gerekse bedeniniz size güçlü işaretler gön­dermeye başlayacaktır. "Ne demek bir başkasından öneri istemek? Bana aptal mı desinler?" "Ne demek hemen işe başla? Ya birisi bana yanıtlayamayacağım bir soru sorarsa?"

Eğer davranışlarınızı değiştirmek ve öğrenme konusunda daha iyi olmak istiyorsanız kaygılarınızı yatıştırmak ve sizi bildik, tanıdık, rahat ve başarılı (ama sınırlı) alanınıza geri döndürmeye çalışan sesleri sustur­mak zorundasınız. Öğrenme taktikleri size burada da yardımcı olabilir. Aşağıda her bir taktikler grubundan yararlanarak kaygının üstesinden gelmenizi sağlayacak birtakım stratejiler yer almaktadır.

Bir kere rahatsız olduğunuzu ve bu güçlükle hiç karşılaşmamış ol­mayı istediğinizi kabul edin. Bu bir hissetme taktiğidir. Rahatsızlığınızın ardında ne olduğunu araştırmanızda size yardımcı olacak bir başka his­setme taktiği ise bir öğrenme günlüğü tutmak ya da kendi kendinizle ka­lıp düşünebileceğiniz uzun bir yürüyüş yapmaktır. Başarısız ya da hatalı olmanın sizin için ne anlama geldiğini araştırın. Ne yapmanız ya da neyi başarmanız gerektiğine ilişkin gerçekçi olmayan beklentileriniz olabilir.

Diğer insanların da sizi, sizin kendinizi yargıladığınız kadar acımasızca yargıladıklarını sanıyor olabilirsiniz. Öğrenmek istediğiniz konuya bir de­ğer biçin. Hangisinden daha çok korktuğunuza karar verin: Öğrenirken aptal gibi görünmekten mi, yoksa o konuyu asla öğrenememekten mi? Si­zi harekete geçmekten alıkoyan, büyük olasılıkla gerçekçi olmayan bir korkudur.

Rahatlık alanınızdan çıkmanızda size yardımcı olacak düşünme tak­tiklerinden bazıları zihinsel prova gibi faaliyetleri içerir. Kendinizi söz ko­nusu işi iyi yaparken hayal edin. O sırada ne giymiş olduğunuzun, nere­de durduğunuzun, neler söylediğinizin açık seçik bir görüntüsünü zihni­nizde canlandırın. Bu egzersiz başarısızlık görüntülerini karartacaktır çünkü başarı ve başarısızlık görüntülerinin aynı anda zihninizde yer bul­masına olanak yoktur. Olumsuz görüntüler zihninizde belirmeye başladı­ğı an onların yerine olumlu görüntüleri getirin. Öte yandan düşünme tak­tikleri, eğer bunları başkalarından öneri ya da destek istemekten hoşlan­madığınız için kullanıyorsanız rahatlık alanınızın dışına çıkmanızda size yardımcı olamaz.

Rahatlık alanınızın dışına çıkmak için kullanacağınız başkalarına erişme taktikleri arasında konuşacak arkadaş ya da meslektaşlar bul­mak yer alır. Bu insanlar size örnek oluşturabilir ve zihninizde başarı görüntüleri yaratma konusunda yardımcı olabilirler. Aynı zamanda ye­ni davranışlarınız üzerinde çalışmanız için bir alan da sağlayabilirler. Başkalarına erişme taktiklerini eğer kendi başınıza bir şeyler yapmaktan korktuğunuz için kullanıyorsanız bunlardan yarar göremeyeceğinizi de unutmayın.

Rahatlık alanınızdan çıkmak için kullanabileceğiniz bir hareket tak­tiği, söz konusu işi başaracağınız konusunda çevrenizdekilere söz vermek ya da harekete geçtiğiniz için kendinizi ödüllendirmek olabilir. Hareket taktikleri, eğer bunları kendi düşüncelerinizin sessizliği içinde sakin du­ramadığınız için kullanıyorsanız yarar sağlamayacaktır.

Öğrenme Taktiklerinizi Zenginleştirin

Diğer öğrenme taktiklerini kullanmaya başlamanızda yardımcı ol­ması için aşağıdaki listeden yararlanın. Daha önce tamamlamış olduğu­nuz kontrol listesine bakın ve en az kullandığınız taktikler grubunu bu­lun. Sonra kendinize o gruptan sizi fazla rahatsız etmeyecek bir ya da iki iş seçin.

Hissetme Taktikleri

•  Kendinizi rahatsız hissetmiş olsanız bile yeni bir şey öğrenmekte başarılı olduğunuz zamanları hatırlayın. Ne yapmıştınız?

•  Fazla kaygılandığınız için bir şeyi öğrenme fırsatını kaçırdığınız zamanları hatırlayın. Neyi öğrenememiştiniz?

•  Başka birisini yeni bir şey öğrenmeye çalışırken gördüğünüzde neler hissettiğinize dikkat edin.

•  Bir öğrenme çabasına giriştiğiniz zaman günlük tutmaya başlayın ve duygularınızın öğrenme süreci üzerindeki etkilerini not edin.

Hareket Taktikleri

•  Bir başkasına bir beceri öğretin.

•  Başkalarının görüşleri ile hareket etmek yerine, "Kendi sağduyu­nuza güvenin".

•  Hemen bugün bir işin gerçekleşmesini sağlamaya söz verin.

•  Kısa süre içinde bitmesi gereken bir proje üstlenin.

Başkalarına Erişme Taktikleri

·      Yaşamınızdaki sorunlu bir alan hakkında size geribildirim vere­cek birini bulun.

·      Değer verdiğiniz belirli bir beceriye sahip bir örnek kişi seçin ve o kişi ile konuşun ya da kendisini gözlemleyin.

·      Benzer durumlarla karşılaşmış diğer insanlarla görüşün.

·      Çok soru sorun.

·      Belirli bir becerinin öğretildiği bir eğitim programına katılın.

·      Kendinize bir akıl hocası ya da özel öğretmen tutun.

·      Kendi fikrinizin en iyi olduğunu varsaymayın, başkalarından da fikir isteyin.

·      Dinleyin.

Düşünme Taktikleri

•  Benzer durumlardaki kalıpları inceleyin. Kendinize "Ben bu du­rumla daha önce nerede karşılaştım?" sorusunu sorun.

•  Yeni bir beceriyi öğrenme sürecindeki ilerlemenizi izlemek ama­cıyla bir öğrenme günlüğü tutun.

•  Bir durumun gelecekte nasıl görüneceğini hayal edin.

•  Belirli bir soruna yanıt ve o konuda bilgi bulabilmek amacıyla kitaplara, video kasetlere, dergi makalelerine ya da İnternete başvurun.

•  Yeni bir durumun içinde yer almadan önce hareketlerinizi zihni­nizde prova edin.

•  Kendinize "Bu hafta neler öğrendim?" sorusunu sorun. Öğrendik­lerinizi yazın.

Bir Öğrenme Stratejisi Belirlemek

Yöneticilerin genellikle başvurdukları ve dört grupta topladığımız öğren­me taktiklerini tanıyıp tercih ettiğiniz ve kaçındığınız grupları belirleye­rek ve kaçındığınız taktikleri de kullanmak için bilinçli bir çaba göstere­rek öğrenme becerilerinizi çok yönlü olarak artırırsınız. Bu da bir yönetici olarak performansınıza olumlu katkıda bulunur.

Bu çaba bir diğer önemli gelişim sürecini de başlatır ve bir öğrenme stratejisi belirlemiş olursunuz. Bir öğrenme stratejisi, öğrenme becerileri­nizi artırma çabalarınız ile gelişim hedefleriniz arasında eşgüdüm oluştu­rur. Öğrenme stratejisi geliştirmek için yapmanız gerekenler şunlardır: (1) ne öğrenmek istediğinize karar vermek (bunun için performans değerlen­dirmenizden ya da 360 derecelik geribildirim araçlarından elde edeceği­niz bilgiden yararlanabilirsiniz); (2) öğrenmek istediğiniz şeyi öğrenmeni­zi sağlayacak zorlayıcı deneyimler seçmek (hangi yöneticilik deneyimleri­nin hangi dersleri öğrettiğine ilişkin bilgiyi çeşitli kaynaklardan edinebi­lirsiniz; (3) her bir güçlüğü aşmak için gerekli öğrenme taktiklerinin sırası­nı belirlemek.

Böyle bir strateji öğrenme becerilerinizi artırmaya devam etmenizi güvenceye alacaktır çünkü her ne kadar uygulamanız gereken öğrenme taktiklerini sıra ile kullanmış olsanız da ek birtakım taktikler de kullan­manızı gerektirecektir.

Özet

İş deneyimlerinden öğrenilen dersler bir yöneticinin liderlik gelişiminde vazgeçilmez bir unsurdur. Ne var ki kendinizi tercih ettiğiniz bir öğren­me taktiği ile sınırlayacak olursanız, iş deneyimlerinizden yeterince ders alamayabilirsiniz.

Kullanabileceğiniz dört grup öğrenme taktiği bulunmaktadır: his­setme, hareket, düşünme ve başkalarına erişme. Hissetme taktiklerini kul­lanan kişiler, yeni ve güç deneyimlere girişirken yaşanan kaygı ve belir­sizlik ile başa çıkabilirler. Bir güçlükten kaçındıklarında onları buna iten nedenleri sorgulamaktan korkmazlar. Ne var ki bu kişiler başkalarının kendilerini nasıl gördüğü ile o kadar meşgul olabilirler ki, karar vermele­ri gerektiğinde bunu başaramazlar.

Hareket taktiklerini kullanan kişiler yaparak öğrenirler. Bir güçlüğün içine kendilerini atar, iki elleriyle kazar ve bir yandan yol alırken bir yan­dan da öğrenirler. Ancak bu kişilerin harekete ve çabuk karar vermeye olan eğilimleri, gerekli tüm bilgiyi elde etmeden harekete geçebilecekleri anlamına gelir.

Düşünme taktiklerini kullanarak öğrenen kişiler ne yapacaklarına kendi başlarına karar verirler. Benzer ya da zıt durumları hatırlamak için geçmişe dönerler. Durumları analiz etme becerileri gelişmiş olmasına kar­şın çok fazla bilgi toplayıp bu bilgiyi kullanmamak gibi bir sorun yaşaya­bilirler. Diğer insanlar bu yöneticileri kaba ve uzak bulabilir.

Başkalarına erişme taktiklerini kullanarak öğrenen kişiler kendilerinin karşı karşıya bulundukları güçlüğe benzer bir durumu daha önce yaşa­mış olanlardan öneri, örnek, destek ya da talimat almak ister ya da bir işin nasıl yapılacağını aynı işi yapan bir başkasını izleyerek öğrenirler. Ancak başkalarına bu kadar bel bağlamak bu yöneticilerin harekete geç­me isteğini köreltebilir. Kendi değerlendirmelerine güvenemeyebilir ve başkaları tarafından da güçlüklerle kendi başlarına başa çıkmayacak in­sanlar olarak görülebilirler.

Eğer çeşitli öğrenme taktiklerini bir arada kullanırsanız, liderlik be­cerilerinizi geliştirebilirsiniz. Öğrenmek istediğiniz konu ile bu konuda ders almanızı sağlayacak güçlükler arasında eşgüdüm sağlayacak bir stratejiniz olur ve öğrenmeyi sağlayacak taktikleri kullanırsanız, öğrene­bileceğiniz en çok şeyi öğrenirsiniz.